Etherische ritmes, alles rijmt. Brecht Vanhouttes masterfilm is een abstract beestje, dat de LUCA-alumnus zelf beschrijft als een koortsdroom die zijn gevoelswereld vertaalt naar het zilveren scherm. De film construeerde hij door tekst, beeld en audiofragmenten in een AI-generator te gieten en hierover met de bot in gesprek te gaan. Overhaaste Brusselse zakenmannen, anamorfe vormen en objecten, tijgers en ufo’s,... Ze passeren allemaal de revue, met de korrel van een verguisde VHS-cassette over zich heen. Zijn werk bracht Vanhoutte tot op het Internationaal Filmfestival van Rotterdam (IFFR), waar de film deel uitmaakte van het programma Spectral Simulacra.

Je beschrijft Ethereal Rhythms, Everything Rhymes als een dagboekfilm. Waarom?

Omdat de bron mijn dagboek is, een klein notitieboekje dat in mijn binnenzak past. Elke dag noteerde ik mijn fantasieën en ideeën. Daarnaast filmde ik met m’n telefoon, nam ik geluid op en maakte ik schetsen van de dingen die ik zag. Dat alles verzamelde ik om uit al die data een soort gemiddelde dag te construeren, één dag in mijn hoofd te visualiseren. Een compilatie van the best moments in my head.

Dagboekfilms bestaan al langer als genre, denk aan Chantal Akerman en Jonas Mekas. In hun beeldvoering viert het alledaagse hoogtij, maar jouw film staat strak van de visuele abstracties. Toch beschrijf je dit als een heel persoonlijke vertaling van je eigen gevoelswereld. 

Ik heb eerst geprobeerd om diezelfde alledaagsheid te gebruiken. Ik heb ook heel lang overwogen om een camera tussen mijn twee ogen te zetten en de manier waarop ik rondkijk te filmen. Maar dat werkte niet zo goed, het vertaalde de angst, adrenaline en enthousiasme niet die ik soms voel. Er kwamen emoties te kort om te vertalen hoe vermoeiend mijn mentale beleving kan zijn.

Wil je daar wat meer over vertellen?

Ik ben er tijdens het maakproces van mijn masterfilm achter gekomen dat er iets aan de hand was met mijn mentale gezondheid. Ik besefte dat ik anders met de wereld omga, zonder dat ik daar veel aan kan doen. Dat het niet normaal is dat je jouw dagdromen, elke fantasie of elk idee helemaal doorleeft terwijl je tegelijk bezig bent met andere zaken. Ik heb een andere bril op dan de meeste mensen.

Pas toen ik tijdens mijn hogere studies geconfronteerd werd met mensen ouder dan ik, begreep ik dat er iets niet klopte. Vroeger leek dat anders-zijn enkel een gevolg van creatief, wat extraverter, wat jonger te zijn. Ik heb vaak gehoord: ‘Amai, ben je niet een beetje te jong om dit allemaal zo serieus te nemen?’ Het is die clash die me naar een dokter heeft gebracht. 

Een dagboek hield ik sowieso al bij, maar dat helpt me ook bij mijn dokter. Ik zie hem altijd op dezelfde dag, op dezelfde plaats, achter hetzelfde bureau. Het is niet gemakkelijk om dan in een paar gesprekken uit te leggen hoe ik leef, hoe mijn dagen er uitzien. Het dagboek helpt me daar elke keer bij. 

Het leuke is dat als ik oude stukken dagboek terug lees, ik soms dingen herken die ik tegenwoordig met mijn dokter bespreek. Dat vind ik een mooie les: als je jezelf leert kennen, dan leer je ook je werk kennen. Het wordt ook leuker om erover te spreken. Dat blijft één van de belangrijkste dingen: het delen met mensen. Ik wil geen kluizenaar-filmmaker worden.

Een dagboek in de klassieke zin is een talig medium. Welke waarde zit er voor jou in de vertaalslag naar iets beeldend? 

De ervaring. Sommige dingen kan je niet neerschrijven. In eerste instantie spreek ik nooit in emoties. Ik zeg niet graag ‘ik ben gelukkig’ of ‘ik ben triest’. Dat werkt niet zo goed voor mij. Dus ik probeer dat op andere manieren uit te drukken. Beeld is een aparte taal en toch één van de mooiste dingen die we samen delen. Als we een appel zien, dan ziet iedereen een appel. Dat verandert niet. Dat vind ik het mooie daaraan en dat is waarom ik mijn dagboek vertaald heb naar iets beeldend, om die beleving collectief te maken. 

Normaal zoek ik altijd naar iets om te maken dat tijdloos is, maar dit keer wou ik dat totaal niet. De dagboekfilm moest de tijd beslaan waarin die is gemaakt. 

Zit dat vastzetten in de tijd voor jou in het gebruik van artificiële intelligentie?

Exact. AI was opkomend toen ik ermee aan de slag ging. Het was zo'n chaos; heel immatuur en gritty. Er was bijna geen controle over. De beelden die het produceerde, vertaalden perfect hoe mijn hoofd werkt: mensen die vervormen, alledaagse beelden die iets abstracts worden,… Net zoals een dagdroom werkt. Het klopte gewoon. AI deed iets wat mensen niet konden.

Je herkent jezelf in dat onmenselijk gedrag?

Het is duidelijk dat het AI is. Ik verberg mij daar ook niet achter. Maar het is wel belangrijk voor mij dat mensen weten dat ik het daarom gebruikt heb. Als wij aan een verwoeste stad of een UFO denken, dan denken wij aan alle beelden die we daar ooit van zagen en we creëren een beeld in ons hoofd. Zo werkt artificiële intelligentie ook. Ik vind dat een mooie vorm om dan een dagboek mee te vertalen. 

Binnen de kunstwereld is AI een heet hangijzer, maar jij noemt het een diep persoonlijk medium.

Dat is het spannende aan dit project. Ik moet mee in dat discours. Eigenlijk doe ik dat niet graag, want veel ken ik daar niet van. Tijdens mijn maakproces heb ik veel technieken gebruikt om AI naar mijn hand te zetten en als een tool te gebruiken, maar ik ga die technologie nooit mijn film laten schrijven. Als ik een zin voor een personage niet vind, dan vraag ik dat aan een co-scenarist of een acteur. Ik geloof nog altijd het meest in andere mensen.

Nu zou ik mijn film niet opnieuw zo maken. AI groeit gewoon te snel. Er zijn nog problemen met het gebruik ervan, dingen waarover we nog moeten spreken. Maar we mogen niet vergeten dat er achter dit alles nog steeds een mens bestaat. Het is artificiële intelligentie, geen buitenaards wezen.

Je hebt je montage op een VHS-cassette gebrand. 

Ik kreeg een VHS-collectie van een vriendin en ben die films opnieuw beginnen kijken. Dat was pure nostalgie. Sneeuwwitje is de cassette die ik het vaakst heb gezien en die ik ook alleen maar op VHS wil zien: dat is de enige vorm waarin die film bestaat voor mij. Omdat Ethereal Rhythms… zo’n persoonlijk project is en omdat ik het heden en verleden samen wou vastpakken, heb ik de film op een VHS-cassette laten branden. 

M’n dagboek gaat ook over vroeger. Alles wat ik nu doe, wordt gemotiveerd door iets van toen. Zoals de manier waarop ik tikkertje speelde als kind. De korrel van die VHS-cassette zorgt ervoor dat de film meer herkenbaar en vertrouwd aanvoelt, minder dreigend. Als je de pixels kan tellen van die misvormde, abstracte AI-beelden die ik heb gemaakt, is dat een heel ander werk. Die VHS troost dat een beetje. Dat had mijn werk echt nodig om die persoonlijke ervaring in leven te houden. Niet gemakkelijk, want elke cassette heeft zijn eigen misvormingen en glitches, dus het was zoeken op welke cassette de film het beste zou werken. Het is ook een sloom proces, maar dat maakt het wel leuk. Met AI alleen zou ik deze film gemaakt kunnen hebben wanneer ik op de WC zat.

Je film draagt hierdoor iets heel dromerig in zich. Ik neem aan dat het nieuws rond het overlijden van de koning der dromen je niet onberoerd heeft gelaten? 

Het is misschien egoïstisch, maar ik had heel graag gehad dat David Lynch mijn film had gezien. Bij het lezen van het nieuws over zijn overlijden had ik tranen in m’n ogen omdat ik dacht ‘Dju, als ik van iemand een keer een mail zou willen ontvangen…’ Zelfs moest ie het slecht vinden; ik zou het heel graag gehoord hebben.

Ik heb veel geleerd van zijn waanbeelden, al snapte ik niet goed waarom je het donkerste van jezelf zou delen met iemand. Maar eens ik mijn eigen mentale verhaal wou vertellen, kreeg ik daar wel appreciatie voor. Er was plots een verwantschap. Ik heb Lynch’s beelden ook lang niet altijd als surrealistisch ervaren. Soms is dat gewoon hoe je een dag beleeft. Wat hij maakt, is geen fictie. Nachtmerries bestaan, maar het is super moeilijk om ze te verfilmen want ze zijn niet fysiek.

Zou jij jouw eigen film als een nachtmerrie omschrijven?

Sommige dagen wel, andere niet. Ik moet wel zin hebben om er naar te kijken. Toen ik de film instuurde naar festivals, wou ik die met andere mensen te delen. Wanneer ik dan te horen kreeg dat die daadwerkelijk geselecteerd was voor IFFR, was die zin volledig weg. Ik merk dat ik me de laatste tijd daarom isoleer om met de film bezig te zijn, anders zijn mijn dagen te druk. Ik vind het heel spannend om de film in een zaal te zien, dat blijft een confrontatie. 

Vind je het confronterend om je film aan anderen te tonen?

Het maakt niet uit hoeveel mensen hem gaan zien, maar wel wie. Ik hoop dat de film begrepen en gelezen kan worden zoals een ander werk. Dat mensen openstaan voor de uitdaging en dat het leeft bij hen, dat het inspireert en motiveert, dat ze geen obstakels vinden in mijn film, maar wel leuke ontmoetingen met eigen fantasieën, ideeën en creativiteit. Het is mijn persoonlijke ervaring, maar ik hoop wel dat die iets wakker maakt in die van een kijker. Dat ze daarover iets in hun dagboek schrijven. Van mijn dagboek naar hun dagboek… dat zou leuk zijn.