Met Água e Sal maakte Luisa Mello een kortfilm over twee grondstoffen, water en zout, met een prominente plek in de filmgeschiedenis. Denk aan het water van de zee, de eindeloze zee als oorsprong van de dingen. Maar ook aan het betegelde bad in een klein appartement waar verdriet en verliefdheid vaak een plek vinden. Of iets tussen die twee locaties in. In een derde, maffe richting gaat Mello op zoek naar rust en antwoorden (met wat zout tussen de tanden).

Het is bij aanvang nog onduidelijk hoe groot nu juist het wateroppervlak is waarop de protagoniste van Água e Sal drijft. Het omvangt haar hele wezen, ze vindt er troost, al borrelt haar denken zich een weg uit de golven. Kan iemand haar horen? Een stem prevelt dat het goed is, het is maar water. Ze test hoe ver het kabbelende nachtblauw haar woorden draagt, en hoe vaak en hoe snel hun echo’s terugkeren. Het water wiegt haar voorlopig nog warm en zacht tot rust. De jonge vrouw beweert in zee te liggen en naar de wolken te kijken, maar dat is niet waar. Ze bevindt zich in een soort ruimteschip in een stille, met blauw led verlichte ruimte. Ze boekte daar veertig minuten ontspanning en richt haar blik de lucht in. De wolken kan ze niet werkelijk zien en zo sluipt het eerste beetje surrealisme de film in.

Misschien is ze futurist, net als de dichter Majakovski die Luisa Mello aan het einde van haar film citeert. Misschien is ze ruimtevaarder in een bescheiden optimistische toekomst. Ze dobbert alleszins ver weg van het reactionaire gedachtegoed dat het telefoongesprek overstemt met haar moeder in Rio de Janeiro. Stoorzender is de dreunende stem van Jair Bolsonaro, die in Brazilië aan de macht komt. Daardoor wankelt haar (geloof in het) vaderland. Tussen revolteren en voor zichzelf zorgen zit soms veel en soms weinig afstand, als eb en vloed. Een tijdje weggaan, kunst maken en filosofie studeren zijn daarvan mogelijke voorbeelden. Het zijn keuzes die Mello heeft gemaakt en in haar kortfilms is er dan ook ruimte voor grote vragen en broze ideeën. In Água e Sal is de camera stil, is de ruimte stil. De spaarzame montage en minimale geluidsband bouwen de spanning op, die aanvankelijk open of algemeen unheimlich is, maar met Bolsonaro aan de leiding snel een concrete invulling krijgt.

Er zijn onzekerheden, dingen die moeilijk te begrijpen zijn en die toch woorden nodig hebben. De stem van haar moeder aan de telefoon contrasteert sterk met die van de dwingeland op nationale televisie. De ene vertwijfeld en liefdevol, de andere overtuigd van zijn stuk. En toch komen beiden uit hetzelfde water. Todo o mundo vem da água, samen met Botticelli's Venus. Maar het water kan alle kanten op. Majakovski schrijft: “The sea of the history is rough”. Woelige versus veilige wateren. Mello zoekt met haar film het evenwicht tussen beide: verstillen, vervreemden, vervoeren, verzachten. Want zo begint Majakovski hetzelfde gedicht: “We’re not happy, of course, but also why should we be sad?”.

In Mello’s vroegere werk was water eerder al belangrijk. In Semi úmido uit 2019 is er een heel klein beetje water voor extreem dorstig land. Het water brengt er leven en verbindt mensen. Bovendien hebben in deze kortfilm wolken de vorm van wolken, om maar te zeggen: we zijn allemaal gelijk en eenieder verdient het als wolk onder wolken erkend te worden. Een tiran kan dan nog zoveel ideeën hebben over hoe de lucht eruit moet zien, hij kan de samenstelling van een wolk niet zomaar wijzigen.

Behalve water, zout en wolken, passeren in Mello’s werk jonge en oude mensen, kunstenaars, dieren en steden, dingen die de oorsprong vormen van haar documentaires. Verder maakt ze in haar werk ruimte vrij voor fictieve bedenkingen en interpretaties. In Água e Sal schiet er weinig documentaire over. Ze keert naar binnen en probeert in tien minuten een gevoel te vertalen, een denkproces, een gewaarwording. In dit soort situaties, waar woorden ontoereikend zijn en waar de werkelijke wereld niet zomaar een antwoord biedt, bouwt Mello de beelden zelf. Of ze vindt ze in archieven. De meest concrete, documentairebeelden uit Água e Sal zijn found footage van een onrustige natuur onder water. We belanden tegelijkertijd bij Bolsonaro en bij de internationale verslaggeving over zijn acties. Wanneer de stilte terugkeert stapt de jonge vrouw het bad uit, wandelt zonder handdoek de kamer uit. De echo van de deur die ze achter zich dichttrekt en de dikke druppels op de gladde vloer klinken veel scheller en kouder dan haar eigen stem. Binnenwateren zijn meer te vertrouwen.

Ondertussen lijkt Bolsonaro niet snel uit de media (of de politiek) weg te branden en zo davert Majakovski’s grote geschiedenis voort. Het water stroomt de trappen van het parlementsgebouw in Brasilia op, verspreidt zich over de stad. Aanhangers van Bolsonaro aanvaarden diens nederlaag in de jongste verkiezingen niet. Hopelijk voert het water hen naar zee, waar ze allemaal minstens veertig minuten ontspanning kunnen genieten, vooraleer het zich terugtrekt en zij enkel nog het zout op hun lippen proeven.