United States

In verrotting zit volgens Peggy Ahwesh ook schoonheid en extase. Met haar 16mm blow-up van een pornografische Super 8 film zoekt de Amerikaanse kunstenaar sensualiteit. Verderf voegt iets wellustig toe aan de performatieve seksscènes die de schimmels op de pellicule overschilderen en dansen op melancholische tango.

Elke heteroseksuele man die zijn boekje te buiten gaat zal het geweten hebben in Sarah Jacobsons venijnige undergroundfilm. Haar moordlustige protagoniste, een 19-jarige punker, beukt, stikt, snijdt en schiet zich een weg door de Verenigde Staten op de klanken van Heaven to Betsy, Gas Huffer en… Charles Manson.

In de nasleep van de Amerikaanse avant-gardeperiode doorkruist mediakunstenaar Barbara Hammer, gewapend met twee samoerai-zwaarden, haar eigen lijf en herboren seksualiteit. Op het ritme van voorgelezen dagboekfragmenten en agressieve snaarmuziek legt ze zichzelf aan de ketting, steekt ze haar hoofd in het zand en masturbeert ze tussen haar kamerplanten, terwijl de buurtkinderen van buitenaf toekijken.

The United States of America is een road movie in de zuiverste zin. Op het ritme van Benning en Gordons zwijgzame rit doorheen onder meer New York, Chicago, The Rocky Mountains en Las Vegas tonen ze een Noord-Amerika dat veel soberder oogt dan het bombastische imago dat we gewoon zijn van het land. Hun USA voelt rustiger, haast anti-Amerikaans. 

Sterk geïnspireerd door de schilderijen van Gunter Forg, toont het handgeschilderde werk Dark Night of The Soul een donkerbruine muur, bezaaid met vergeelde beelden van andere interieurs, naast veelkleurige gaten, die een blik werpen op de buitenwereld achter de verschuivende gevel. Stan Brakhage’s films moedigen kijkers aan om de traditionele verhalende structuur te negeren ten gunste van pure visuele waarneming en een viscerale ervaring. 

Francis Thompson werkte acht jaar aan N.Y., N.Y., wellicht zijn meest bekende film. Een verzameling beelden uit New York City die hij opnam met speciale lenzen, prisma’s en spiegels. N.Y., N.Y. wordt zo een spiegelpaleis dat een nieuwe kijk biedt op het stadsbeeld, met een kubistisch-dadaïstische uitstraling. De film werd bekroond met de Gouden Palm voor beste korte film. 

Het koppel Maya Deren en Alexander Hammid liet zich voor hun eigen avant-garde kortfilm inspireren door surrealistische films als Un chien andalou en L’Age d’Or van Salvador Dalí en Luis Buñuel  — al ontkenden ze dat soms zelf. Volgens een gelijkaardige droomlogica vertelt Meshes of the Afternoon een circulair verhaal over een dromende vrouw.

Ook Nobelprijswinnaar Samuel Beckett maakte ooit een film, archetypisch getiteld Film. In een spannende achtervolging vlucht een man voor de blik van een alziend oog. Inspiratie komt van een uitspraak van Berkeley, “Esse est percipi”: zijn is waargenomen worden. Het desoriënterende camerawerk is van Oscarwinnaar Boris Kaufman, wiens broers Dziga Vertov en Mikhail Kaufman het legendarische zelfreflectieve meesterwerk Man With a Movie Camera maakten (met laatstgenoemde in de titelrol).

James Broughton was een dichter en filmmaker die deel uitmaakte van de San Francisco Renaissance, voorloper van de beroemde Beat Generation. In zijn werk staan lichamen en seksualiteit centraal. In het tongue-in-cheek Adventures of Jimmy speelt hij een verloren man op zoek naar “speelkameraadjes”, om uiteindelijk in een monogame relatie te stappen. De ironie schuilt in het contrast tussen woord en beeld. 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakten heel wat Amerikaanse cartoons bepaalde militaire leiders figuurlijk een kopje kleiner. Ook Norman McCabe’s satirische The Ducktators neemt geen blad voor de mond: acht minuten onverbiddelijke slapstick komedie met beledigingen en kritiek aan het adres van Hitler, Mussolini, en Hideki Tojo—in deze propagandaprent respectievelijk een kuiken, een gans met Italiaans accent, en een Japanse eend. 

Lynne Sachs is een Amerikaanse experimentele kunstenaar en dichter. Haar documentaires en essayistische films vertrekken steeds vanuit een feministisch perspectief, waarin ze sociale kritiek verweeft met een persoonlijke subjectiviteit. In Same Stream Twice filmt ze haar dochter twee keer, op zes- en op zestienjarige leeftijd, terwijl die rondjes rond haar moeder, de filmmaker, loopt.

Bill Plympton is een begrip onder animatiefilmmakers en illustratoren. Zijn illustraties zijn gepubliceerd in The New York Times en tijdschriften als Vogue, Rolling Stone en Vanity Fair. Your Face was de aanzet tot zijn carrière, in de hoogtijdagen van MTV.

De experimentele filmmaker Marie Menken stond bekend om haar unieke manier van filmmaken met collagetechnieken. Als pionier van de hand-held camera trainde ze ook Andy Warhol  hoe die te hanteren. “Marie’s films waren haar bloementuin. Telkens als ze in haar tuin was, opende ze haar ziel, met al haar geheime wensen en dromen,” aldus tijdgenoot Jonas Mekas.

Op Astor Place in New York City spreken passanten een stille taal als ze langs het spiegelende oppervlak van een etalageruit lopen. Heller wilde de “onbeschreven choreografie van de straat” vastleggen, de dans van blikken. 

You Were an Amazement on the Day You Were Born volgt een vrouw wiens leven gekenmerkt wordt door verlies, maar waarin ze alsnog humor en liefde vindt. Met een soundtrack die de tijdspanne van Lenore’s leven volgt, van haar geboorte in de jaren 1970 tot haar dood in de jaren 2040, neemt de film ons mee van schrijnend verlies naar vreugde én donkere humor.

Deze experimentele videoclip van Marlon Riggs politiseert de erotiek van gay  Afro-Amerikaanse mannen. Met sensuele en uitdagende beelden herclaimt Anthem het “vanzelfsprekende recht” op leven en vrijheid in een tijdperk vol anti-homo en anti-zwarte tendensen en hysterische culturele onderdrukking.

Lois Weber was de allereerste vrouw die een langspeelfilm draaide en een rijk Hollywood-oeuvre uitbouwde dat qua kwaliteit en kwantiteit vaak met dat van D.W. Griffith wordt vergeleken. Als vrouw van vele talenten begon ze haar carrière in de muziek- en theaterwereld. Ze pionierde met haar revolutionaire gebruik van splitscreen, om spanning te benadrukken. 

Suzan Pitt, eerst schilder en modeontwerper, werd later een icoon binnen de animatiewereld. Haar surreële sensaties scheppen werelden waarin niets is wat het lijkt. De lichamelijke rauwheid, het scherpe gevoel voor humor en caleidoscopisch kleurgebruik definiëren een oeuvre vol nieuwe vormen.

Marlon Riggs maakte gretig gebruik van toen nieuwe videotechnologie en combineerde zo poëzie, muziek, performance en documentaire om racistische stereotypen aan te kaarten. Affirmations is een humoristische biecht over de verlangens en dromen van zwarte homoseksuele mannen, tegelijk teder en politiek.

Pull My Daisy is een hoogstandje in improvisatie-cinema, en een kenmerkende film voor de Beat Generation. Spontaniteit was één van de stijlkenmerken van deze coutercultureauteurs en ook aan deze film kwam heel wat improvisatie te pas.

De Amerikaanse documentairemaker Jay Rosenblatt staat bekend omwille van zijn collagefilms die vaak persoonlijke en psychologische kernen van het menszijn onderzoeken. In zijn meest recente film bevraagt hij via home movies de relatie tussen een vader en zijn dochter.

Schrijfster en poeet Abigail Child is al sinds de jaren 80 een spilfiguur van de Amerikaanse experimentele cinema. Ze is een pionier op het gebied van montage. Haar wisselwerking tussen geluid en beeld leidt in de woorden van L.A. Weekly tot “briljant opwindend werk”, dat gevestigde normen rond vertelling en gender onderzoekt. 

Kunstenaar Rose Lowder maakt al haar films met een 16mm Bolex die haar in staat stelt om frame voor frame te filmen, waarbij ze sommige frames overslaat en emulgeert, en andere leeglaat. Daarna gebruikt ze dezelfde camera om die frames terug te spoelen en in te filmen. Zo creëert ze een nieuwe kijkervaring, waarin twee verschillende situaties tegelijkertijd worden bekeken.

Het stille en zwart-witte The Private Life of a Cat is een intieme studie van het leven van een poes die bevalt van een nest kittens en hen verzorgt terwijl ze opgroeien, volledig gefilmd vanuit de ooghoogte van een kat. 

De Amerikaanse Robert Fenz werkte als cameraman samen met onder meer Chantal Akerman en was een geëngageerde filmmaker die de avant-garde tradities lange tijd nieuw leven inblies. Zijn films, meestal gedraaid op zwart-wit 16mm, beschikken over een zeldzame energie en rusteloze schoonheid. 

Kunstenaar en AIDS activist David Wojnarowicz werkt rond burgerrechten en de homoseksuele identiteit binnen de Amerikaanse populaire cultuur. Enkele jaren voor hij aan HIV overleed, maakte hij Beautiful People. De film volgt zijn mede-bandlid en vriend Jesse Hultberg, die zich opmaakt in drag en de straten van New York opgaat tot hij een rustig meertje bereikt.

In deze oefening in ironisch zelfbewustzijn maakt Akerman een film over het thema luiheid, om te kunnen omgaan met haar eigen uitstelgedrag. De film maakt deel uit van een collectief project waarin zeven vrouwen elk een korte film maken over één van de hoofdzonden.

We krijgen nooit genoeg van Buster Keaton, The Great Stone Face uit de jaren twintig. One Week is zijn eerste onafhankelijke film (hij bracht die zelf in roulatie) en staat bol van baanbrekende stunts in en rond huizen en op ladders.  

De binnenplaatsen van Łódź, een alomtegenwoordig architectonisch element van de stad, zijn de kinderspeelplaatsen van de omliggende flatgebouwen. Podwórka is zowel een studie van een specifieke plaats als een evocatie van de vindingrijkheid van de kindertijd.

Now Pretend is een experimenteel onderzoek naar het gebruik van ras als betekenisgever. De film speelt met taal, persoonlijke herinneringen en de tekst “Black Like Me” uit 1959 om het zo te hebben over Lacans spiegelstadium, en de overgang van object naar subject.

Su Friedrich, een pionier binnen de Amerikaanse avant-garde cinema, schrijft, regisseert en monteert al haar films zelf. Die zijn vaak een mix van het persoonlijke en het politieke, gaande van home movies tot video-interviews en meer klassieke verhalen.  

Barbara Hammer is een pionier binnen de lesbische cinema. In haar ruim vijftigjarige carrière maakte ze zowel klassieke als meer experimentele films waarin vaak genderrollen en vrouwenrelaties centraal staan.

Buster Keaton werd tijdens zijn hoogdagen ook wel The Great Stone Face genoemd. De Amerikaanse komiek is dan ook vooral bekend omwille van stille films waarin fysieke komedie en zijn droge gezichtsuitdrukking centraal staan.

De Amerikaanse underground kunstenaar George Kuchar staat bekend om zijn low-fi esthetiek. Hij regisseerde meer dan tweehonderd films en video's. Hold Me While I’m Naked haalde de 52e plaats in de Critics Poll van The Village Voice. 

Scorpio Rising is misschien wel Kenneth Angers bekendste werk. Op de beats van jaren zestig popmuziek volgt de film een groepje bikers en exploreert thema’s zoals het occulte, homoseksualiteit en nazisme. Ook het idoliseren van rebellerende publieke figuren als James Dean en Marlon Brando staat centraal.

In Gulls and Buoys experimenteert de Amerikaanse filmmaker Robert Breer voor het eerst met rotoscopie, hoewel de techniek in 1972 al als passé werd beschouwd. Breers kortfilm doet denken aan een abstracte vakantievideo op het strand.

Het mysterie van het filmproces is een cruciaal element in Robert Beavers’ artistieke signatuur. Winged Dialogue is kenmerkend voor veel van zijn films: tegelijk lyrisch en rigoreus, sensueel en complex. Mediterrane steden en landschappen en hun culturele tradities onthullen diepere persoonlijke en esthetische thema’s. De seksualiteit van het lichaam en de zuiverheid van de ziel komen gloeiend mooi samen.

Aan de hand van een typische Amerikaanse gezinsauto vertelt avant-garde queer filmmaker Su Friedrich het verhaal van een liefdesrelatie en de ondergang ervan. De oude, beige stationwagen met kunsthouten panelen is het voertuig van een atypisch lesbisch koppel. Wanneer hun relatie eindigt, wordt de auto eigendom van de ene en een vloek in het bestaan van de ander. 

Een documentaire over schoonheidsspecialiste DiAna DiAna die haar schoonheidssalon in South Carolina heeft omgevormd tot een infocentrum over AIDS en veilige seks.

Een klassieker uit het oeuvre van één van de komische grootmeesters van de stille cinema.

Een aangrijpend portret over het nichtje van de filmmaker die getekend is door familiaal misbruik uit het verleden.

Een Hollywoodvilla op een zwoele zomeravond. De escort doet waarvoor hij is ingehuurd en geeft zijn klant de illusie waarvoor hij heeft betaald. "Ik maak een ster van je," zegt de klant, voordat het tij abrupt keert en de machtsdynamiek op losse schroeven komt te staan.

Een jongeman zoekt toenadering tot enkele matrozen, die zich uiteindelijk tegen hem keren, hem naakt strippen en hem doodslaan. Vervolgens ontploft er vuurwerk.

Een collage rond sterfelijkheid van Stan Brakhage, één van de meest prominente figuren van de experimentele film van de twintigste eeuw.